* دکتر محمد ابویی اردکان، میثم امینی، مرضیه شفیعی عصری که در آن بسر می بریم با توجه به پیشرفتهای چشمگیر و اختراعات و ابتکارات صورت گرفته به عنوان دوران علم و عصر فنّاوری شناخته می شود. در این دوران پیشرفت و توسعه کشورها بر مبنای علم و دانش استوار است و پژوهش و تولید علم و فنّاوری از مهمترین عناصر رشد و توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، صنعتی و سیاسی کشور به حساب میآید. موضوع اعتبارات تحقیقاتی و فرایند برنامه ریزی و بودجه ریزی این اعتبارات همواره از مهمترین چالشها در مدیریت نظامهای علم و فنّاوری بوده است و ترمیم و بهبود وضعیت اعتبارات تحقیقاتی با توجه به عملکرد سازمانها و امکان مقایسه عملکرد سازمانها، طی سالهای مختلف و تحلیل روند رشد شاخصهای عملکردی پژوهش و فنّاوری ملّی و دستگاهی از اهمیت خاصی برخوردار است. بررسی سیر تحول مدلهای سنجش عملکرد در سطوح سازمان و نظام آموزش عالی نشان میدهد که هیچ یک از آنها مدل جامعی با دیدگاه سیستمی و تبیین کننده روابط اهداف نظام علمی با شاخص های عملکرد نیستند. بنابراین برای تحقق اهداف نطام توسعه علمی دانشگاه های کشور نیازمند طراحی مدلی بومی با استفاده از شاخص های موجود برای سنجش عملکرد دانشگاهها است. نیل به اهداف سند چشمانداز مبنی بر ارتقای کشور به جایگاه نخست علمی، فنّاوری و اقتصادی در منطقه آسیای جنوب غربی، تا حدود زیادی در گرو تولید، انتشار و کاربرد علم است. لازم به ذکر است که با پایان اجرای برنامه پنجم توسعه، یک دهه از زمان اجرای سند چشمانداز بیست ساله کشور میگذرد و تنها یک دهه باقی خواهد ماند تا بتوان در راستای تحقق اهداف مندرج در افق چشمانداز برنامهریزی و اقدام نمود. علی رغم سرمایهگذاری دولت در بخش تحقیقات و پژو.هش شاخص شدت تحقیق و توسعه (شاخص درصدی از تولید ناخالص داخلی که صرف تحقیق و توسعه میشود) طی سالهای اجرای برنامه پنجم روند کاهشی داشته و از 71 صدم درصد در سال 1390 به 58 صدم درصد در لایحه پیشنهادی سال 1394 کاهش یافته است. 612 سازمان اجرایی، مرکز تحقیقاتی و شرکت دولتی از اعتبارات بخش تحقیقات کشور (توسعه علوم و فنّاوری و یا اعتبارات پژوهشی) استفاده میکنند که مشمول جزء یکم بند میم ماده 224 قانون برنامه پنجم توسعه در قانون بودجه سال 1392 میشوند. (کتاب قانون بودجه کل کشور و پیوست های مربوطه, 1392) و از این تعداد153 سازمان شامل دانشگاههای کشور است. نکته دیگری که باید به آن اشاره شود فقدان یک پایگاه جامع اطلاعات مدیریت در میان دانشگاه ها و سایر مراکز پژوهشی کشور است. وظیفه چنین پایگاهی آن است که به طور مستمر به جمع آوری، طبقه بندی، پردازش، تحلیل و گزارش دهی اطلاعات مورد نیاز برای مدیران، تصمیم سازان و تصمیم گیران سطوح مختلف بپردازد. دبیرخانه شورای عالی علوم، تحقیقات و فنّاوری خصوصاً ستاد نظام یکپارچه پایش و ارزیابی وظیفه دارد با همکاری سازمانهای ذیربط و با هماهنگی مرکز آمار ایران جهت رصد وضعیت علمی کشور در مقیاس ملی، منطقهای و بینالمللی و تعیین میزان دستیابی به اهداف اسناد بالادستی مبتنی بر نظام فراگیر و پویای آمار ثبتی و ارائه گزارش سالانه و مطابق ماده 16بند "و" جزء 6 قانون برنامه پنجم توسعه کشور به کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی اقدامات مورد نیاز را انجام دهد. لازم است با بکارگیری موثر اطلاعات بدست آمده از گزارش عملکرد بخش تحقیقات کشور که به صورت سالانه و مطابق با جزء1 بند م ماده 224 قانون برنامه پنجم توسعه کشور بدست میآید؛ به رتبهبندی دانشگاهها پرداخت و پیشنهاداتی درخصوص اعتبارات پژوهشی دانشگاهها و موسسات آموزش عالی ارائه شود. *برگرفته از مقاله "تدوین مدلی برای ارزیابی و رتبه بندی دانشگاههای کشور با استفاده از شاخص ترکیبی و براساس عملکرد بودجه ای آنها" 1-دکتر محمد ابویی اردکان، استادیار و عضو هیات علمی دانشگاه تهران 2-میثم امینی، کارشناس ستاد یکپارچه پایش و ارزیابی 3-مرضیه شفیعی، کارشناس ستاد یکپارچه پایش و ارزیابی